Το χρονικό της απελευθέρωσης της Ξάνθης

ΣΕ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΚΕΡΔΗΘΗΚΑΝ ΟΙ «ΜΑΧΕΣ»

Η Ξάνθη ήταν από τις περιοχές του σύγχρονου Ελληνικού Κράτους που είχε την ατυχία τόσο να βρεθεί υπό Οθωμανική κατοχή για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από τις περισσότερες περιοχές του ελλαδικού χώρου, όσο και να ζήσει το «ψυχρολουσία» της Συνθήκης του Βουκουρεστίου, που την παρέδιδε μετά την μόλις 15νθήμερη απελευθέρωσή της από τον Ελληνικό Στρατό, στην καταστροφική για τον τόπο εξαετή βουλγαρική κατοχή.

«ΜΑΧΕΣ» ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑΣ

Μπορεί για τους περισσότερους Έλληνες η περίοδος της Τουρκοκρατίας να διήρκεσε τετρακόσια χρόνια, όμως για τους Ξανθιώτες κράτησε συνολικά πεντακόσια είκοσι επτά χρόνια. Η περιοχή που βρίσκεται η Ξάνθη. Κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς το 1385 και για πρώτη φορά ένιωσε και πάλι τον αέρα της ελευθερίας στις 25 Οκτωβρίου 1912, όταν απελευθερώθηκε, στα πλαίσια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, από τον βουλγαρικό στρατό, ο οποίος σε αυτή την φάση των Βαλκανικών Πολέμων ήταν συμμαχικός. Όμως η απελευθέρωση δεν ήταν καθόλου απλή ή εύκολη υπόθεση για τους Ξανθιώτες, οι οποίοι αναγκάστηκαν να υπομείνουν μία εξαετή περίοδο βουλγαρικής κατοχής πριν φτάσει η ώρα της οριστικής απελευθέρωσης, στις 4 Οκτωβρίου 1919. Το ν’ απελευθερωθεί η Ξάνθη αποδείχτηκε μία εξαιρετικά χρονοβόρα, επώδυνη και περίπλοκη υπόθεση η οποία δεν απαίτησε απλά και μόνο την ανδρεία του Ελληνικού Στρατού στα πεδία των μαχών, όπως έγινε πολλές φορές στην Ήπειρο και τη Μακεδονία. Λόγω της γεωγραφικής της θέσης αλλά και των επιβουλών από την «σύμμαχο» Βουλγαρία, χρειάστηκε να επιστρατευτεί το διπλωματικό «δαιμόνιο»» του Ελευθέριου Βενιζέλου, ώστε να μην γίνει δυνατή η ενσωμάτωση της Ξάνθης αλλά και ολόκληρης της Δυτικής Θράκης στην Βουλγαρία, όπως η τελευταία επιδίωκε. Έτσι η απελευθέρωση της Ξάνθης ήταν μία υπόθεση που μπορεί να χαρακτηριστεί ως αποτέλεσμα περισσότερο «μαχών» στα ευρωπαϊκά διπλωματικά τραπέζια παρά στα πεδία των, ουκ ολίγων είναι η αλήθεια, πολέμων που ταλαιπώρησαν αφάνταστα πάντως την περιοχή.

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ: Η «ΨΥΧΡΟΛΟΥΣΙΑ» ΚΑΙ Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ

Οι αλλεπάλληλες πολεμικές συγκρούσεις αλλά και οι περίπλοκοι χειρισμοί της μυστικής διπλωματίας ταλαιπώρησαν την περιοχή μας όσο ελάχιστες περιοχές της χώρας μας μέχρι ν’ απελευθερωθεί οριστικά.
Το χρονικό της περιπετειώδους απελευθέρωσης της Ξάνθης ξεκινά με την είσοδο της Ελλάδας στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο, στις 4 Οκτωβρίου 1912. Το πρώτο επεισόδιο του χρονικού αυτού περιλαμβάνει την πρώτη οκτάμηνη βουλγαρική κατοχή της περιοχής από το 1912 μέχρι το 1913, όπου ο πληθυσμός της περιοχής πήρε μία πρώτη «γεύση» των προθέσεων των συμμάχων μας να εκβουλγαρίσουν την Θράκη. Η σωτηρία από τον επίβουλο σύμμαχο φάνηκε να έρχεται στις 13 και 14 Ιουλίου 1913, όταν έγινε η πρώτη απελευθέρωση της Δ. Θράκης από τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις, στα πλαίσια του Β’ Βαλκανικού Πολέμου, όπου πλέον η Βουλγαρία συγκρούστηκε στρατιωτικά με την Ελλάδα. Ήταν όμως απλά μία αχτίδα ελευθερίας που κράτησε μόλις 15 ημέρες, η οποία σβήστηκε από την υπογραφή της Συνθήκης του Βουκουρεστίου, στις 28 Ιουλίου 1913. Η τελευταία επιδίκαζε την Δυτική Θράκη στην Βουλγαρία, σηματοδοτώντας την έναρξη μίας πραγματικά σκοτεινής περιόδου για τον ντόπιο πληθυσμό και ιδιαίτερα τους Ξανθιώτες. Με την βεβαιότητα που τους παρείχε η Συνθήκη του Βουκουρεστίου, οι Βούλγαροι επιδόθηκαν από τον Οκτώβριο του 1913 έως τον Οκτώβριο του 1919 σε ένα ανεπανάληπτο και συστηματικό διωγμό κατά του ελληνικού πληθυσμού ο οποίος συμπεριλάμβανε, μεταξύ άλλων, λεηλασίες και αρπαγές των ελληνικών περιουσιών. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης ήταν πολλοί Ξανθιώτες να περάσουν το Νέστο, βρίσκοντας καταφύγιο στις πρόσφατα απελευθερωμένες περιοχές της Ανατολικής Μακεδονίας, σχεδόν ερημώνοντας την Ξάνθη. Για όσους παρέμειναν, οι κακουχίες δεν είχαν τέλος. Συνεχίστηκαν με την έναρξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου ο οποίος διήρκεσε από το 1914 έως το 1918 και έφερε πείνα και δυστυχία στην Θράκη αλλά και τη νέα πολεμική αντιπαράθεση Ελλήνων και Βουλγάρων η οποία ολοκληρώθηκε με τη νίκη των πρώτων και την συνθηκολόγηση των δεύτερων τον Οκτώβριο του 1918. ακολούθησαν οι μαραθώνιες συζητήσεις στο συνέδριο Ειρήνης του Παρισιού, που διήρκεσαν από τον Ιανουάριο μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1919, όπου αντιπαρατέθηκαν οι διεκδικήσεις των Ελλήνων με τις αντιδράσεις των Βουλγάρων αλλά και των άλλων «φίλων» της Ελλάδας. Αποτέλεσμα των διπλωματικών προσπαθειών ήταν η δημιουργία ενός προσωρινού συμμαχικού κράτους στη Δυτική Θράκη, υπό Γαλλική διοίκηση. Σημαντική επιτυχία της διπλωματικής τακτικής του Ελευθέριου Βενιζέλου σε αυτό το σημείο υπήρξε η προσθήκη στις συμμαχικές δυνάμεις «κατοχής» που θα εγγυόταν την ασφάλεια στην περιοχή και μίας ελληνικής μεραρχίας, υπό τον στρατηγό Γ. Λεοναρδόπουλο. Στις 4 Οκτωβρίου 1919 ο συμμαχικός στρατός ξεκινά να προελαύνει στη Δ. Θράκη με σημείο εισόδου το «τρίγωνο της Ξάνθης», το οποίο περιλάμβανε τον σημερινό νομό Ξάνθης αλλά και τις περιοχές μέχρι τον ποταμό Κομψάτο και τον Ίασμο. Η ημερομηνία αυτή μάλιστα καθιερώθηκε από τότε ως η επίσημη ημερομηνία απελευθέρωσης της Ξάνθης. Οι υπόλοιπες συμμαχικές δυνάμεις συνέχισαν την προέλασή τους μέχρι τον Έβρο, ενώ στην Ξάνθη σε σύντομο χρονικό διάστημα επανεγκαταστάθηκαν όλοι όσοι είχαν φύγει από την Ξάνθη κατά την βουλγαρική κατοχή, αφοπλίστηκαν τα βουλγαρικά σώματα ασφαλείας που είχαν δημιουργηθεί και εγκαταστάθηκαν οι υπηρεσίες του Ελληνικού Κράτους. Στις 14 Μαΐου 1920 οι σύμμαχοι της Ελλάδας προχώρησαν περισσότερο παραχωρόντας στην χώρα μας την διοίκηση και φύλαξη ολόκληρης της Δ. Θράκης, ενώ το ζήτημα έκλεισε οριστικά στις 28 Ιουλίου 1920, με την ένταξη της οριστικής παραχώρησης της Δ. Θράκης στην Ελλάδα με μία από τις συνθήκες που υπογράφτηκαν στο ομώνυμο προάστειο του Παρισιού και έμειναν συνολικά γνωστότερες ως Συνθήκη των Σεβρών, αποτελώντας την μεγαλύτερη, μέχρι σήμερα, διπλωματική επιτυχία του σύγχρονου Ελληνικού Κράτους. Με αυτήν εξασφαλίστηκε σε πνεύμα ισονομίας και ισοπολιτείας η ελευθερία όλων των κατοίκων της Ξάνθης αλλά και ολόκληρης της Θράκης, χωρίς φυλετικές, θρησκευτικές, γλωσσικές ή πολιτισμικές διακρίσεις, γεγονός που δεν ανατράπηκε ούτε από την μεταγενέστερη Συνθήκη της Λωζάνης που ακολούθησε την Μικρασιατική Καταστροφή.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΥΛΗΓΑΡΔΑΚΗΣ
syligardakisg@yahoo.gr